Phần Lan luôn là ứng cử viên hàng đầu trong các chương trình đánh giá học sinh quốc tế, và đây là bí mật làm nên thành công của họ.
Trong những năm gần đây, hệ thống giáo dục Phần Lan đã gây được rất nhiều tiếng vang. Nó được coi là một trong những hệ thống giáo dục tốt nhất trên thế giới. Nhìn chung, các kết quả khảo sát cho thấy học sinh Phần Lan vượt trội so với Hoa Kỳ về mảng đọc, khoa học và toán học. Kết quả được công bố từ Chương trình đánh giá học sinh quốc tế 3 năm một lần (PISA), tổ chức lần đầu tiên của vào năm 2000.
Nếu bạn hỏi ai đó các trường học ở Phần Lan tuyệt vời đến nhường nào, chắc chắn bạn sẽ nhận được một hoặc cả ba câu trả lời sau đây: họ có những ngày học ngắn hơn, họ không làm các bài kiểm tra tiêu chuẩn, và tất cả chắc hẳn đều phải rất thông minh vì ngôn ngữ Phần Lan là một cơn ác mộng.
Mặc dù những đáp án này là đúng – ngoại trừ điều cuối cùng. Tuy nhiên, sự thật là hệ thống giáo dục của Phần Lan hoạt động hiệu quả vì toàn bộ cấu trúc của nó đang xoay quanh một số nguyên tắc cốt lõi. Đầu tiên và quan trọng nhất, tiếp cận giáo dục bình đẳng là một quyền theo hiến pháp. Một nguyên tắc quan trọng khác là người ta nên được phép chọn con đường giáo dục của mình, điều này sẽ không bao giờ dẫn đến ngõ cụt.
Đây là cách hệ thống giáo dục của Phần Lan hoạt động để đáp ứng những nguyên tắc đó:
1. Giáo dục trẻ từ sớm
Giáo dục sớm của Phần Lan được thiết kế xoay quanh các khái niệm học tập thông qua trò chơi.
Trẻ em Phần Lan không cần phải đến trường cho đến khi 6 tuổi. Các bậc cha mẹ có thể tự do dành những năm đầu đời để chơi, dạy và gắn kết với đứa con bé bỏng của mình. Nếu họ muốn bắt đầu giáo dục con sớm hơn, hệ thống trường học tại Phần Lan cũng cung cấp chương trình giáo dục và chăm sóc trẻ em mở rộng (ECEC).
Chương trình áp dụng mô hình “học thông qua trò chơi” để thúc đẩy “tăng trưởng cân bằng”, theo trang web của Cơ quan Giáo dục Quốc gia Phần Lan. Mặc dù được hướng dẫn bởi Chương trình giảng dạy cốt lõi ECEC, tuy nhiên mỗi chính quyền địa phương có quyền tự chủ, cho phép thực hiện các thay đổi linh hoạt về quy mô lớp học và mục tiêu giáo dục.
Chương trình giáo dục này có thu phí, nhưng các bậc phụ huynh cũng sẽ nhận được một khoản trợ cấp khá lớn. Chính sách này được áp dụng phổ biến vì tỷ lệ nhập học của Phần Lan cho trẻ em từ 3 đến 5 tuổi chiếm gần 80%.
2. Giáo dục cơ bản
Khi con bạn lên 7, đó sẽ là thời gian cho giáo dục cơ bản. Phần Lan không phân chia giáo dục cơ bản thành tiểu học hay trung học. Thay vào đó, nó cung cấp một chương trình giáo dục xuyên suốt 9 năm, 190 ngày mỗi năm. Cũng như ECEC, các nhà hoạch định chính sách dành một quyền tự quyết lớn cho hội đồng nhà trường và giáo viên địa phương để có thể sửa đổi và cải cách chương trình giảng dạy, nhằm đáp ứng sát với nhu cầu thực tế của học sinh.
Mục tiêu đề ra cho giáo dục cơ bản là “hỗ trợ sự phát triển của học sinh, giúp chúng trở thành những con người có trách nhiệm, đạo đức trong xã hội, và cung cấp cho chúng kiến thức cũng như kỹ năng cần thiết trong cuộc sống.” Điều này sẽ bao gồm các cuộc đánh giá cần thiết để đánh giá sự tiến bộ và nhu cầu thật sự của học sinh, thậm chí là tìm hiểu khả năng thiết lập thời gian biểu hàng ngày và hàng tuần chúng.
Hầu hết các giáo viên tại Phần Lan có bằng thạc sĩ. 80% giáo viên cơ bản cũng được yêu cầu tham gia vào các khóa phát triển chuyên môn. Mức độ học tập và đào tạo liên tục này nhằm đảm bảo các nhà giáo dục của Phần Lan say mê với công cuộc giảng dạy.
“Có thể hiểu rằng tư duy giáo dục tập trung vào trẻ em của John Dewey đã được chấp nhận rộng rãi trong các nhà giáo dục Phần Lan”, Pasi Sahlberg, nhà giáo dục và học giả người Phần Lan, viết cho tờ Washington Post. “Nhiều trường học Phần Lan đã áp dụng quan điểm giáo dục của Dewey về dân chủ bằng cách tăng cường khả năng tiếp cận quyết định của học sinh đối với cuộc sống và việc học ở trường của chúng.”
3. Giáo dục trung học phổ thông ở Phần Lan
Sau giáo dục cơ bản, con bạn có thể chọn tiếp tục học trung học phổ thông. Mặc dù không bắt buộc, 90% học sinh bắt đầu học trung học ngay sau khi học cơ bản, 10% còn lại có thể chọn quay lại giáo dục sau mà không mất phí.
Trung học phổ thông được chia thành hai con đường chính, tổng quan và dạy nghề, và cả hai đều mất khoảng 3 năm. Mặc dù giáo dục trung học phổ thông có một khung chương trình tiêu chuẩn nhưng sinh viên vẫn có quyền tự do quyết định lịch trình học tập của họ. Sau khi kết thúc chương trình tổng quan, học sinh tham gia làm bài kiểm tra toàn quốc, bài kiểm tra tiêu chuẩn duy nhất của Phần Lan. Điểm số của họ được sử dụng như một phần để ứng tuyển vào đại học.
Giáo dục nghề nghiệp tập trung vào công việc nhiều hơn và kết hợp việc học nghề cũng như học tập ở trường. Khoảng 40% học sinh bắt đầu học nghề sau bậc học cơ bản. Con đường này kết thúc với bằng cấp dựa trên năng lực, khi học sinh hoàn thành kế hoạch học tập cá nhân.
Điều đáng chú ý là các học sinh không bị ràng buộc phải chọn con đường nào. Sự tận tâm của nền giáo dục Phần Lan khuyến khích chúng tự khám phá những sở thích và đi theo con đường của riêng mình.
4. Giáo dục đại học và hơn thế nữa
Cũng như giáo dục cơ bản và trung học phổ thông, giáo dục đại học là miễn phí.
Hãy nhớ rằng, tiếp cận bình đẳng với giáo dục là một quyền nằm trong hiến pháp của Phần Lan. Sinh viên chỉ được yêu cầu trả tiền mua sách, phương tiện đi lại và các đồ dùng học tập khác – và hỗ trợ tài chính cho sinh viên luôn có sẵn.
Hệ thống trường tại Phần Lan được chia thành hai loại: trường đại học và trường đại học khoa học ứng dụng. Trong khi, các trường đại học tập trung vào nghiên cứu khoa học, các trường đại học khoa học ứng dụng nhấn mạnh vào việc áp dụng cho thực tế công việc. Sinh viên thường nhận được bằng cử nhân sau 4 năm học toàn thời gian, bao gồm các nghiên cứu, môn tự chọn và một dự án. Bằng thạc sĩ mất 5 đến 6 năm và theo quy định, sinh viên được nhận vào học thạc sĩ ngay lập tức.
Như vậy, nhìn chung trên đây là toàn bộ cơ chế vận hành của nền giáo dục Phần Lan. Nghe có vẻ khá đơn giản, tuy nhiên nếu các quốc gia khác muốn học theo mô hình này, cái mà họ cần sao chép không chỉ là cách thức vận hành, quan trong hơn, họ cần đạt được sự tận tâm và coi trọng giáo dục thật sự.
